रविवार, २२ मे, २०१६

द्रोणागिरी - एक धावती भेट

जवळ जवळ पाच एक महिन्या नंतर कुठे एखाद किल्ल्याला मी भेट दिली .
महीपत - सुमार आणि रसाळगड नंतर ( वृत्तांत अजून तसा लिहायचा बाकी आहे ...लवकरच ते हि पूर्ण करेन  )हि अचानक ठरलेली आमची  ह्या वर्षीची दुसरी मोहीम महाराष्ट्र दिनाच्या शुभ मुहूर्तावर ...आखलेली .
तशी हि आमची धावती भेट ठरली .... पण परिपूर्ण अशी .
संध्याकाळी साडे पाचच्या सुमारास , सुर्य मावळतिला झुकत असता अक्खा उरण परिसर (अगदी न्हावा शेवा  )  पिंजून झाल्यावर आम्ही ह्या किल्ल्याला भेट दिली म्हणजे डोंगर चढणीला सुरवात केली.
२ बाईक , चौघे  मित्र ...असा आमचा इवलासा चमू ..आणि ह्या सुखद आठवणी...


किल्ले द्रोणागिरी...
उरण जवळचा करंजा बेटा वरील हा किल्ला .
पाहण्या सारखा , निसर्गरम्य अगदी .. एक दिवसात होईल असा ..
पावसाळ्यात  येथे वेगळीच चमक असेल ह्यात वाद नाही.  वर्दळ तशी नाहीRestricted Area  असल्या कारणाने बहुदा तस असावं. कारण ONGC PLANT बाजूला असल्याने  दिवस रात्र इथे पोलिस पहारे असतात . त्यांच्याकडून परवानगी घ्यायची आणि थेट किल्ला  पाहून यायचं. 

किल्ल्याचा आवाका तसा फार मोठा नाही . त्यामुळे १ तासात किल्ला पाहून होतो.  उर्वरित वेळ , तुमच्याजवळ स्वतःच वाहन असेल तर आसपासची ठिकाणे पाहू शकता.   
द्रोणागिरी मंदिर , करंजा टोक ....JNPT तल्या जुन्या 'शेवा' गावाला भेट वगैरे ..वगैरे ..

किल्ल्याचा इतिहास :  
सातवहानांच्या एका शिलालेखात उरण जवळील मोर गावाचा उल्लेख आहे. सातव्या शतकाच्या प्रारंभी पुलकेशी चालुक्याने मौर्यांची घारापूरी ही राजधानी काबीज केल्याचा उल्लेख ऎहोळे येथील शिलालेखात आहे. घारापूरी या राजधानी पासून जवळ असणार्‍या उरण बंदराचे रक्षण करण्यासाठी करंजा बेटावरील द्रोणागिरी डोंगरावर किल्ला बांधला असण्याची शक्यता आहे. 

द्रोणागिरी किल्ला देवगिरीच्या यादवांच्या ताब्यात होता. इ.स.१५३० मध्येपोर्तुगीजांनी किल्ल्याची डागडुजी केली. १५३५ मध्ये अंतोनो- दो- पोर्तो या पाद्रीने नोसा-सेन्होरे, एन.एस. द पेन्हा व सॅम फ्रान्सिस्को ही चर्चेस बांधली. १६ व्या शतकात काही काळ हा किल्ला आदिलशहाकडे होता. त्यानंतर हा किल्ला इंग्रजांकडे गेला.मुंबई बेटाच्या संरक्षणाच्या दृष्टीने घारापूरी किल्ला, उरण गाव व उरण जवळील करंजा बेटावर असलेला द्रोणागिरी किल्ला महत्वाचा होता. १० मार्च १७३९ ला मानाजी आंग्रे यांनी उरणचा कोट व द्रोणागिरी किल्ला इंग्रजांकडून जिंकून घेतला.

( ईतिहास संदर्भ - ट्रेकक्षितीज )

उरण एसटी स्थानकाच्या अगदी समोर असणार्‍या रस्त्याने डाऊर नगरकडे चालत  गेल्यास ....आपण इथवर येउन पोहोचतो . येथून किल्ल्याला जाणारी वाट आहे. 
प्रति 1
साधारण वीस एक मिनटाची पायवाट चढत आपण किल्ल्याच्या बुरुजाशी येऊन पोहोचतो. तिथून काही पाउल पुढे  चढून गेल्यास   ...उजव्या  हाताला  पहारे चौकी लागते...पुढे ..हा प्रवेश द्वार ...तिथून आत शिरायचं.
प्रति - 2 

समोरच हि वास्तू ( चर्च ) नजरेस दिसते .....

प्रति - 3

प्रति - 4

 चर्च..
प्रति - 5
चर्च..

प्रति - 6
चर्च..आतील भाग..
प्रति - 7

ऐतिहासिक वास्तूर  व तटबंदी वर स्वतःची नाव कोरणारी महाभाग  कमी नाही आहेत आपल्याकडे..
त्याच अजून एक उदाहरण ..प्रति - 8
प्रति - 09...
प्रति - 10...

एक वेगळी रचना असलेली पाण्याची टाकी ... " गागौणी व गिजोणी "
प्रति - 9 
प्रति - 10
प्रति - 11


उरण परिसर ..देखावा  ..
प्रति - 12

.
बुरुज....
ह्या बुराजापासून पुढे ....खाली चालत गेल्यास .......मुख्य दरवाजा लागतो . 

सध्या त्याची बरीच पडझड झाली आहे.  
प्रति - 13
बुरुज....खालील बाजूने...
प्रति - 13

मुख्य दरवाजा कडे जाणारी वाट ...
प्रति - 14...

मुख्य दरवाजा ... सध्या येथून येणारी वाट बंद आहे...
प्रति - 14

प्रति - 15..
 दरवाजाच्या देवडीत विराजमान झालेले गणेश ...

प्रति - 16...
दरवाजाच्या देवडीत विराजमान झालेले गणेश ...

प्रति - 17



एकीकडे निळाशार , अथांग बाहू पसरलेला  समुद्र .....  त्याच्या संगीत लहरी (गाज ) 
एकीकडे ..मानवी वस्ती .... इमारती आणि औद्योगीकरण ...
आणि त्याच बरोबर  हि ऐतिहासिक वास्तू....
ह्याची एकत्रित सांगड घालायची. आणि पुढच्या प्रवासाला निघायचं. 

धन्यवाद ..!
संकेत पाटेकर

२२.०५.२०१६.

महत्वाची टीप : - द्रोणागिरी नावाचा कुठलासा किल्ला आपल्या येथे अस्तित्वात आहे. 
हेच तिथल्या लोकांना माहित नाही. त्यामुळे उगाच भटकायला होतं . (म्हणायला इतर नव्या गोष्टी हि पहायला मिळतात त्यामुळे ..पण ती गोष्ट निराळी ..  आपला गणिती सांगड घातलेला वेळ कुठेसा चुकतो एवढंच ..  )  

तर...
उरण एसटी डेपोच्या अगदी समोरच एक निमुळता रस्ता आहे . जो द्रोणागिरी किल्ल्याच्या पायथ्याशी जातो. वाटल्यास उरण डेपोच्या चौकात विचारपूस केल्यास कुणी एक नक्कीच तुम्हाला  सांगेल .
पण त्यापुढे निघालात ...तर  अपवादानेच एखादा भेटायचा. 

शुक्रवार, ११ सप्टेंबर, २०१५

मल्हारगड ..



मल्हारगड ..

समुद्रसपाटीपासूनची साधरण  ११०० मीटर उंचीवर वसलेला  हा किल्ला ...  अगदी छोटेखानी पण देखणा  अन पाहण्यासारखा   आहे.  मुंबई पुण्यापासून एक दिवसात हि  करता येतो . 
फार वर्दळ नसल्याने अन ट्रेकर्स लोकांना सोडून इतरांना माहित नसल्याने (ते एकंदरीत  बरेच आहे म्हणा , नाहीतर ह्याचाही  पिकनिक स्पॉट व्हायचा   ) किल्ल्यावर निवांत मनाजोग भटकता येतं.

मराठ्यांच्या इतिहासातील, महाराष्ट्रातला  बांधला गेलेला हा शेवटचा किल्ला म्हणून ट्रेकर्स मंडळींमध्ये हा  नावाजलेला  आहे. पेशव्यांच्या तोफखान्याचे प्रमुख , सरदार पानसे ह्यांनी हा किल्ला बांधला. दिवेघाटावर आणि आजुबाजूच्या प्रदेशावर नजर ठेवण्यासाठी ...

थोरले माधवराव पेशवे ह्या किल्ल्यावर येऊन गेल्याची नोंद ऐतिहासिक कागदपत्रांमध्ये आढळून येते . 
तसेच तेजोमय क्रांतीची मिशाल पेटवणारे इंग्रजाविरुद्ध लढा देणारे , उमाजी नाईक व वासुदेव बळवंत फडके यांनी या किल्ल्याचा आश्रय घेतला होता. असा एकंदरीत ह्या किल्ल्याचा इतिहास थोडक्यात मांडता येतो. 

 हे झालं इतिहासाचं अन भूगोलाचं  ..
आता आपण वर्णना कडे वळू 

शनिवार , गोकुळाष्टमी सारखा  कृष्णमयं  दिवस , त्यात अश्या मंगलदिनी , योगायोगाने जुळून आलेला  मित्राचा वाढदिवस .. अन त्यात ठरलेली आमची हि मल्हारगडची ट्रेक सफर ...,
एकंदरीत सगळा योगायोगाच ...
जवळ जवळ एक महिन्याच्या दीर्घ कालावधी नंतर सह्याद्रीत असा हुंदडण्याचा हा योग जुळून आला होता . 
हा सह्याद्री म्हणजे आमचा जिवाभावाचा सवंगडी, नवा ध्यास ..नवी उर्जा , नवी प्रेरणा , नवं तेज ..नवी दिशा..
त्याच्याच सानिध्यात त्याच्या सोबतच ह्या 'जीवनाला' ह्या 'जगण्याला' नवा 'अर्थ'लेप  द्यायचा आहे. 
हे जीवन आपलं  बहुमुल्य आहेच . त्याच सार्थक तर  झालेच पाहिजे , ना ?
सह्याद्री त्याचीच  जाणीव देतो. अन त्यासाठी नवी उर्जा हि ...प्रेरणा हि ..

तर असो ..
 (कोकम सरबत अन केक )

आठ जणांचा आमचं टाळकं  , गोकुळाष्टमी अन मित्राचा वाढदिवस  एकत्रित अन दणक्यात  साजरा करत, 
पुणे - मल्हारगड   दिशेने निघाला.  तेंव्हा मध्य रात्रीचे १ का दीड  वाजले होते. 
रस्त्याला फारशी रहदारी न्हवती. मोकाट रस्ते सुसाटलेले. 
कालोख्याचा पसारा  सर्वत्र अंधारलेला  . रस्त्या कडेला उभ्या असलेल्या, उंच इमारतीतल्या 'ऑफिस' चे  दिवे तेवढे  पेटते दिसत होते. 
सार जगं  निद्रा अवस्थेत पहुडलेलं असताना , कुणीतरी अद्यापही तिथे अहोरात्र काम करत होतं. 
निद्रा  देवतेला जागता पहारा देत  ...जीवनाचा किती हा  संघर्ष ..न्हाई ! 

असो...
गाडी हळूहळू पुढे सरकू लागली. मुंबई पुणे एक्प्रेसने  गाडी सुसाट धाऊ लागली .  तसा वातावरणात फरक जाणवू लागला. गारवा हळूहळू वाढत होता . कुडकुडनं चालू झालं होतं .

एके ठिकाणी वाफाळत्या चहाची तलफ भागविली.  अन पुन्हा नव्या उर्जेसः गाडी आणि आम्ही वेगवान झालो. थोड्या गप्पा पुन्हा  रंगात आल्या  . मस्ती गाणी सुरु झाली. 
त्यातच  मुंबई पुणे एक्स्प्रेस हाईवे सरला . आम्ही  पुणे शहरात प्रवेश केला.  

हडपसर मार्गे गाडी धावू लागली. अन हळूहळू दिवे घाटाचा  वळणा वळणाचा रस्ता आमच्या स्वागताला तयार झाला. ह्याच दिवेघाटाच्या अन आसपासच्या परिसरावर नजर ठेवण्यासाठी मल्हार गडाची उभारणी झाली होती. अन अश्या ह्या ऐतिहासिक अन पवित्र ठिकाणी ,  पहाटे पाचच्या अंधुक रात्री , आम्ही ,मलहरगड दिशेने वाटचाल करत होतो.  
मी अन निलेश आम्ही दोघेच काय ते जागे होतो. निलेश ड्राइव्ह  करत तर मी नभांगणातल्या चंद्र्कोरीच्या  शितलमय छायेत न्हाऊन घेत होतो . 
ती अर्ध चंद्रकोर अन त्या भोवताली पांढरया पुंज्क्याची ती वलयांकित रेखा , , अन त्या अंतरी लुकलुकता तारकांसमूहचा दिव्यत्वाचा  खेळ  ..
वाह,  असा क्षण मी कधी पहिलाच  न्हवता. डोळे दिपून जात होते.  एका वेगळ्याच दुनियेतुनी आपला प्रवास सुरु आहे. असा भास पदोपदी जाणवू  लागलेला . निसर्गाची किती हि अद्भुत  रूपं .न्हाई ! 
स्वतःशीच बडबडत ..वेडावून गेलो होतो . मित्रांनीही ते क्षण आपलेसे करून घ्यावेत ह्या साठी मन झगडू लागलं होतं पण सारेच निद्रेच्या स्वाधीन होते. त्यामुळे तो प्रयास मी तिथेच  सोडून दिला. अन पुन्हा त्या दुनियेशी एकरूप झालो. रात्र हि अशी ...अविस्मरणीय असते.  ह्याचा प्रत्यय पुन्हा आला. सह्याद्रीतली अशी रात्र मला नेहमीच भुलवून टाकते. 
तर असो ..

गाडी त्याच वेगाने  पुढे सरत होती. 
साधारण सहाच्या आसपास आम्ही सोनोरी गावात प्रवेश केला. 
दिवेघाट उतरत्या क्षणीच काही अंतरावर  झेंडेवाडी अशी पाठी दिसते. तिथूनही किल्ल्यावर जाता येते.
पण ती वाट थोडी लांबीची म्हणून आम्ही सोनोरी गावाच्या दिशेने येउन पोचलो. 
गावा आतूनच किल्ल्याशी जाण्यास कच्चा रस्ता आहे . आम्ही तिथवर पोहचलो . तेंव्हा
अंगातला आळस (झोप )आपोआप गळून पडला. Sack पाठीशी घेतली. कॅमेरा हाती घेतला.   
समोरच किल्ला खुणावू लागला ...दुसरीकडे  पूर्वक्षितिजाशी अरुणोदय...
. त्याच्या  आगमनाच्या रंग छटा सर्वत्र गंधाळू लागल्या . तसं मनोमन वंदन करत आम्ही  आमच्या दुर्ग भ्रमंतीस  सुरवात केली . 

 क्रमश :- 

 उजळूनीया आले ..


किल्ल्याच्या दिशेने   ...


















फुलोरा ..










मित्र सवंगडी ..




















एक उनाड क्लिक ..






आपल्या ईतिहासाची शोर्य गाथा ऐकवून अंगी तेजोवलय भिनवनारे हेच ते तट बुरजं , अद्यापही , तितक्याच खंबीरपणे निसर्गाच्या वादळी संकटाशी लढतायेत .







बुरुज..

आपल्या ह्या सह्याद्रीच्या डोंगर माथ्यावर , ह्या कडे कपारयातुनी , कधी हि कुठेही फिरा ..भटका , 
तुम्हाला एखादं तरी टुमदार असं राऊळ अन त्याचा कळसावर, कधी उंच आकाशी , अभिमानाने फडकत असेलली, ' भगवी पताका नक्कीच उंचावलेली दिसेल. हि सारी आपली दैवतं खरी ..म्हणून त्याच भाविकतेने नकळतपणे आपले कर हि, त्यापुढे जोडले जातात. ''श्रद्धा भाव जिथे कर जोडती तिथे''
सह्याद्रीच्या माथ्यावरील हि देवस्थाने म्हणजे .... एकांतात गवसलेल्या चैतन्याचा नवा सप्त सूर...
मल्हारगडावरील असच एक छोटसं महादेव मंदिर..


खंडोबा मंदिर..
सह्याद्रीची कड चढताना ...गड किल्ल्यातील तट बुरुजांचा , अन दरवाजांचा असा बळभक्कम नजराणा दिसला कि उर अभिमानाने नक्कीच भरून येतो . मल्हार गडावरील असाच, वर्षानुवर्ष अभिमानाने चौकी देत उभा असलेला हा.. बालेकिल्ल्याचा दणकट प्रवेश द्वार .


 मुख्य प्रवेशद्वार ..



किल्ल्याचा मुख्य दरवाजा हा फारच देखणा अन भव्य आहे. 
त्याचीच एक छबी ... दरवाजा येथून टिपलेली...
त्यात महत्वाचा एक घटक म्हणजे तिथला 'माणूस' ...दळणवळणाच्या सुखसोयी अपुऱ्या असताही , तृप्त असणारा .. समाधानाची मिश्किल, हास्य रेषा चेहऱ्याशी झळकावत मुक्तः कंठे जीवन व्यतीत करणारा , हा साधा सरळ , मनमिळाऊ आणि कष्टाळू माणूस .., आपल्या खोपटी वजा घरात काही असो नसो , पण याथोच्छित आदरतिथ्य करणारा.. या बसा, चहा घ्या, जेवून जा , अस म्हणत सुवासिक गप्पा मारणारा ..त्यात दंग होणारा हा माणूस ..
पाऊस हाच त्याचा मायबाप ..त्यावरचं त्याच सारं गणित जुळलेलं . म्हणूनचं व्याकूळ आणि आशावाळ नजरेने , आकाशी त्या मेघ राजाला तो खुणावत असतो. बरस रे ...बरस ..आता तरी..
पण त्याची हृदयवेडी हाक त्यापर्यंत पोहचते का ? 
हीच कळ ह्या आजोबांच्या हृदयातून हि पाझरली . बोलता बोलता ....यंदा पाऊस नाही .... 
मल्हारगड उतरतेवेळी, निवांत एका ठिकाणी, हे आजोबा विसावलेले दिसले . 
नाव - श्रीकांत काळे - सोनोरी गाव .. तेंव्हा त्यांच्याशी मन मोकळेपणाने संवाद साधला तो क्षण ..
सह्याद्रीत भटकताना हि माणसं नक्कीच भेटतात . कधी स्वताहुन ती आपल्याशी संवाद साधत आपलंस करून जातात, तर कधी आपल्याला त्यांच्याशी संवाद साधत त्यांना आपलंस करावं लागतं . 
खूप काही मिळतं हो ..., आशीर्वादासही .





              गड माथ्यावरील बुरुजावरून वा अश्या दरवाज्यातून .. दूरवरचा परिसर एकटक न्याहाळनं म्हणजे .....
                                   इतिहास भूगोल ह्याचा मिलाफ ,,अन सोबत निसर्ग सौंदर्याची गोडी..
                                    गड किल्ले हे असे निवांतच फिरावेत.. पाहावेत ...समजून घ्यावेत 
                                        शान आपुला , मान आपुला ...धगधगता भगवा ध्वज ...
जय शिवराय  ..





ब्लॉग ला  भेट दिल्याबद्दल धन्यवाद ..! 
आपल्या प्रतिक्रिया नक्कीच कळ्वा  ..
संकेत पाटेकर 




मंगळवार, २१ जुलै, २०१५

किल्ले रोहीडा


किल्ले रोहीडा -
पुणे भोर पासून अवघ्या काही अंतरावर वसलेला हा 'देखणा अन तितकाच लढवैय्या'
असा किल्ला , पाहून खरं तर 'ऊर' अभिमामानेच धडाडू लागतो.
कारण ह्याच परिसरातून अवघ्या काही अंतरावर, दिमाखाने उभा असलेला ' रायरेश्वर'
त्यावर काही सवंगडी मावळ्यासह , ' छत्रपती शिवरायांनी स्वराज्याची शपथ
घेतली होती अस म्हणतात.'
हे राज्य व्हावे , ' हि तर श्रींची इच्छा आहे, ' असे मानून , 'स्वराज्याची'
चेतना अंगी भिनवून ..आपल्या रांगड्या अन पौलादी मावळ्यांसह 'सिंहगर्जना' करत
, स्वराज्य स्थापन करणारे ,' छत्रपती शिवराय' !
हा एकमेव अन एकंच असा 'शिवकल्याण राजा..जाणता राजा' ....!
जो इथल्या साऱ्या प्रजेला पूजनीय अन आदरणीय आहे. ज्याची प्रतिमा अजून हि ,
'इथल्या प्रजेच्या हृदयात लक्ख प्रकाशून आहे. ज्याच्या महान कर्तुत्वाचा
प्रेरणादायी इतिहास काल बदलला अथवा बदलत गेला तरी हि , ह्या जन-मनात कायम
अभिमानाने दुणानात राहील .असा हा सार्वभौम 'शिवकल्याण राजा ..!
त्यांस मनोमनं मुजरा करत आपली पाऊलं, आगेकूच करू लागतात ती रोहीड्या कड..
रोहीड्या दिशेनं.
सात बळकट 'बुरुजांचा' अन 'पाण्याचा मुबलक साठा' अंगा खांद्याशी घेऊन वसलेला
, लागोपाठ तिनं एक बळभक्कम 'दरवाज्याची साखळी' अन 'तटबंदी' ने सज्ज अन चौकस
असलेला हा रोहीडा किल्ला.
सृष्टी सौंदर्याने तर 'लखलख' लेलाच आहे. त्याचं ते सृष्टी रूपं पाहून 'तन
मन' तर त्यातच हरखून जातं .
उधाण वारा हि, अगदी बेभान होवून इथे, ' सैरवैर उनाडक्या करत असतो.'
तेंव्हा वाटतं, आपल्या ह्या दोन्ही पंखांची (हाताची ) उघड झाप करून आपण हि
त्यासवे, तो नेईल तेथे निघुनी जावे. फरफडत जावे.
एखाद्या दोर नसलेल्या कटी पतंगासारखा ..वेड्या वाकड्या -वाटोळ्या घेत .
कुठेही -कसेही. .ह्या विस्तारलेल्या निळाईला गवसणी घालत. बस्स...
पण तितक्याच कुठूनसा एखाद चीटपाखरू मुक्तपणे विहार करताना दिसतो . अन
त्याची ती अंगचलाखी झेप मनाभोवती फिरकी घेत राहते.
अन पुन्हा आपलं हे मन कल्पनेच्या दुनियेत हळूच विसावलं जातं.
क्रमश :-
संकेत य पाटेकर
१६.०७.२०१५

काही फोटोग्राफ्स ...